Fotowoltaika w Polsce przeżywa prawdziwy boom. Jeszcze kilka lat temu instalacje fotowoltaiczne były rzadkością, dziś widok paneli słonecznych na dachach domów jednorodzinnych, hal przemysłowych czy budynków użyteczności publicznej nikogo już nie dziwi. Ten dynamiczny rozwój fotowoltaiki ma ogromny wpływ na polski rynek energii, zmieniając jego strukturę, zasady funkcjonowania oraz perspektywy na przyszłość.
Dynamiczny wzrost mocy zainstalowanej
Według danych Polskich Sieci Elektroenergetycznych, na koniec 2022 roku moc zainstalowana w fotowoltaice w Polsce przekroczyła 12 GW, co stanowi prawie 20% całkowitej mocy zainstalowanej w krajowym systemie elektroenergetycznym. Dla porównania, w 2019 roku było to zaledwie 1,5 GW. Ten imponujący wzrost jest efektem zarówno programów wsparcia dla prosumentów, takich jak "Mój Prąd", jak i coraz większej świadomości ekologicznej Polaków oraz spadających cen instalacji fotowoltaicznych.
Prosument - nowy uczestnik rynku energii
Jedną z najważniejszych zmian, jakie fotowoltaika wprowadziła na polski rynek energii, jest pojawienie się nowej kategorii uczestników - prosumentów, czyli osób, które jednocześnie produkują i konsumują energię elektryczną. Według danych Agencji Rynku Energii, na koniec 2022 roku w Polsce było już ponad 1,2 miliona prosumentów, a ich liczba stale rośnie.
Prosumenci zmieniają dotychczasowy, jednokierunkowy model rynku energii, w którym energia płynęła od dużych elektrowni, przez sieci przesyłowe i dystrybucyjne, do odbiorców końcowych. W nowym modelu przepływ energii jest dwukierunkowy - prosumenci nie tylko pobierają energię z sieci, ale również ją do niej wprowadzają.
Zmiany w systemie wsparcia dla prosumentów
Od 1 kwietnia 2022 roku w Polsce obowiązuje nowy system rozliczeń dla prosumentów - net-billing, który zastąpił wcześniejszy system opustów (net-metering). W nowym systemie prosument sprzedaje nadwyżki energii wprowadzone do sieci po cenie rynkowej, a energię pobraną z sieci kupuje również po cenie rynkowej.
Ta zmiana ma na celu zachęcenie prosumentów do maksymalizacji autokonsumpcji, czyli zużywania wyprodukowanej energii na własne potrzeby, co zmniejsza obciążenie sieci elektroenergetycznej. Jest to szczególnie ważne w kontekście wyzwań, przed jakimi stoi polska energetyka, związanych z integracją rosnącej liczby rozproszonych źródeł energii.
Wyzwania dla sieci dystrybucyjnych
Dynamiczny rozwój fotowoltaiki stawia przed operatorami sieci dystrybucyjnych nowe wyzwania. Sieci, które były projektowane z myślą o jednokierunkowym przepływie energii, muszą teraz radzić sobie z przepływami dwukierunkowymi i dużymi wahaniami produkcji energii z fotowoltaiki, zależnymi od warunków pogodowych.
Problemy z przeciążeniem sieci dystrybucyjnych są już widoczne w niektórych regionach Polski, szczególnie na terenach wiejskich, gdzie penetracja fotowoltaiki jest największa. W niektórych przypadkach operatorzy sieci dystrybucyjnych są zmuszeni odmawiać wydania warunków przyłączenia dla nowych instalacji fotowoltaicznych ze względu na ograniczoną przepustowość sieci.
Wpływ na ceny energii i bilans systemu
Rosnąca produkcja energii z fotowoltaiki ma również wpływ na ceny energii na rynku hurtowym. W słoneczne dni, szczególnie w weekendy, gdy zapotrzebowanie na energię jest niższe, obserwujemy coraz częściej zjawisko ujemnych cen energii na rynku dnia następnego. Oznacza to, że producenci energii płacą za możliwość jej wprowadzenia do sieci, zamiast otrzymywać za to wynagrodzenie.
Zjawisko to jest efektem nadprodukcji energii z fotowoltaiki w godzinach południowych, gdy nasłonecznienie jest największe, i braku wystarczających możliwości magazynowania tej energii. Jest to wyzwanie dla operatora systemu przesyłowego, który musi zapewnić bilans systemu elektroenergetycznego, czyli równowagę między produkcją a zużyciem energii.
Magazyny energii - niezbędny element transformacji
Aby w pełni wykorzystać potencjał fotowoltaiki i złagodzić problemy związane z jej integracją z systemem elektroenergetycznym, niezbędny jest rozwój magazynów energii. Mogą one przechowywać nadwyżki energii wyprodukowanej w ciągu dnia i udostępniać ją w godzinach wieczornych i nocnych, gdy instalacje fotowoltaiczne nie produkują energii.
W Polsce rozwój magazynów energii jest jeszcze na wczesnym etapie, ale już teraz widać rosnące zainteresowanie tym tematem, zarówno ze strony prosumentów, jak i dużych przedsiębiorstw energetycznych. Nowe regulacje prawne, takie jak ustawa o magazynach energii uchwalona w 2021 roku, mają ułatwić rozwój tego sektora.
Przyszłość fotowoltaiki w Polsce
Mimo wyzwań związanych z integracją fotowoltaiki z systemem elektroenergetycznym, perspektywy dla rozwoju tego sektora w Polsce są bardzo obiecujące. Zgodnie z Polityką Energetyczną Polski do 2040 roku, moc zainstalowana w fotowoltaice ma wzrosnąć do 20 GW w 2030 roku i do 30 GW w 2040 roku.
Osiągnięcie tych celów będzie wymagało nie tylko dalszych inwestycji w nowe instalacje fotowoltaiczne, ale również rozwoju infrastruktury sieciowej, magazynów energii oraz systemów zarządzania energią, które umożliwią efektywną integrację fotowoltaiki z systemem elektroenergetycznym.
Podsumowanie
Fotowoltaika zmienia polski rynek energii w sposób fundamentalny, wprowadzając nowe modele biznesowe, nowych uczestników rynku oraz nowe wyzwania techniczne i regulacyjne. Jest to część szerszej transformacji energetycznej, której celem jest odejście od energetyki opartej na paliwach kopalnych w kierunku energetyki odnawialnej, rozproszonej i inteligentnej.
Dla prosumentów, przedsiębiorstw energetycznych oraz instytucji regulacyjnych oznacza to konieczność dostosowania się do nowych realiów rynkowych oraz aktywnego uczestnictwa w kształtowaniu przyszłości polskiej energetyki. Dla firm takich jak EkoEnergia, specjalizujących się w instalacjach fotowoltaicznych i innych rozwiązaniach z zakresu zielonej energii, otwiera to ogromne możliwości rozwoju i innowacji.